Φάλαινες, Φαλαινοθηρία και Φαλαινοθηρικά πλοία

Ο άνθρωπος είναι ένα περίεργο πλάσμα, είναι  το μόνο πλάσμα σε αυτόν τον πλανήτη που έχει τολμήσει να μετρήσει τις δυνάμεις του με πολύ μεγαλύτερα από αυτόν και δυνατότερα πλάσματα.

Το μεγαλύτερο που έχει αντιμετωπίσει ποτέ είναι η φάλαινα .

Η φάλαινα είναι το μεγαλύτερο πλάσμα που έχει ζήσει πάνω στην Γη, πολύ μεγαλύτερο από οποιοδήποτε είδος δεινοσαύρου, ανήκει στο γένος των θηλαστικών και χωρίζεται σε πολλά υποείδη  τα οποία διαφέρουν μεταξύ τους και ως προς το μέγεθος αλλά και ως προς τις ιδιότητες.

Τα μεγέθη ποικίλουν από 5 έως και 30 μέτρα και το βάρος από μερικούς τόνους έως και μερικές εκατοντάδες τόνους.

Το παρόν άρθρο δεν έχει σκοπό να περιγράψει την φάλαινα σαν είδος αλλά την φαλαινοθηρία και τα φαλαινοθηρικά πλοία, μία δραστηριότητα η οποία είναι επενδεδυμένη με πολύ θάρρος αλλά και βαρβαρότητα από μέρους του ανθρώπου.

Οι ιστορίες που δείχνουν το θάρρος των ναυτικών σταματούν την εποχή που ανακαλύφθηκε το κανόνι που εκτόξευε καμάκια με εκρηκτική πολλές φορές γόμωση τα οποία σχεδόν εξολόθρευσαν ακόμα και τα μεγαλύτερα είδη φαλαινών. 

Ευτυχώς η φαλαινοθηρία σαν δραστηριότητα, μόλις πριν λίγες δεκαετίες έγινε παράνομη βάση διεθνών ψηφισμάτων, όμως ειδικά η Ιαπωνία ακόμα και αυτή την στιγμή, συνεχίζει έστω και σε μικρότερη κλίμακα να ασκεί παράνομα δικαιώματα ζωής η θανάτου πάνω σε αυτά τα άκακα θηλαστικά.

Ιστορικές αναφορές σχετικά με την φαλαινοθηρία έχουμε από την εποχή του μεσαίωνα, όμως σύμφωνα με το έργο του Ορόσιου τα "Επτά βιβλία ιστορίας ενάντια στους ειδωλολάτρες" που γράφτηκε τον 5ο αιώνα οι βόρειοι λαοί κυνηγούσαν φάλαινες από την Ρωμαϊκή εποχή.

Ποιο συγκεκριμένα ο Ορόσιος αναφέρει τα ταξίδια του Όθερ στην Αρκτική   ενός κέλτη οπλαρχηγού για το κυνήγι της φάλαινας.

Προχωρώντας στους αιώνες συναντάμε ως πρώτες ιστορικές καταγραφές για την φαλαινοθηρία, τα ταξίδια των βάσκων,οι οποίοι με μικρά πλοιάρια είχαν ξεχυθεί στα πέρατα του κόσμου για να βρουν την λεία τους.

Η φάλαινα έφερε πλούτο στους Βάσκους γιατί εκτός από το ότι έτρωγαν την σάρκα της, αλλά έλιωναν το λίπος της το οποίο χρησιμοποιούσαν ως κύριο καύσιμο για φωτισμό, ένα καύσιμο που εξήγαγαν σε όλη την Ευρώπη..

    το φαλαινοθηρικό Charles W. Morgan 

Εκτός από τους Βάσκους και τους Κέλτες, την φαλαινοθηρία ασκούσαν και οι Εσκιμώοι με τα μικρά κανό τους, πιθανός οι Κέλτες να έμαθαν από τους Εσκιμώους την συνήθεια αυτή.

Τα κανό των Εσκιμώων ήταν ελαφρά και ως πέτσωμα είχαν δέρμα ζώου, πλησίαζαν όσο ποιο κοντά μπορούσαν την Φάλαινα και προσπαθούσαν να καρφώσουν το καμάκι στα πνευμόνια του ζώου, κατόπιν το άφηναν πάνω στην φάλαινα και περίμεναν να πνιγεί, σαν σημαδούρα χρησιμοποιούσαν ένα φουσκωμένο δέρμα φώκιας.

Οι Εσκιμώοι στις Αλεούτες νήσους συνήθιζαν να βουτούν τα καμάκια τους σε δηλητήριο.

Επίσης οι ιθαγενής της Γροιλανδίας και του Σπίτσμπέργκεν χρησιμοποιούσαν ένα είδος βακτηριακού δηλητηρίου το οποίο έκανε κάθε πληγή θανατηφόρα.

Μέχρι πριν λίγα χρόνια, οι φαλαινοκυνηγοί  στην Νορβηγία χρησιμοποιούσαν σκουριασμένα βέλη βουτηγμένα στο αίμα φαλαινών τα οποία προκαλούσαν δηλητηρίαση στο αίμα στις φάλαινες που εβάλλοντο με αυτά 

 Σχέδιο φαλαινοθηρικού

το έπος της φαλαινοθηρίας άρχισε γύρω στις αρχές του 18ου αιώνα με πρωταγωνιστές τους Εγγλέζους, τους Ολλανδούς  και τους Δανούς φαλαινοθήρες οι οποίοι σε συνεργασία με τους Βάσκους ξεχύθηκαν σε όλα τα μήκη και πλάτη του κόσμου για το κυνήγι της φάλαινας.

Ο 19ος αιώνας ήταν η χρυσή εποχή της φαλαινοθηρίας, τα  αποθέματα των φαλαινών στις περιοχές που αλίευαν μέχρι τότε, είχαν σχεδόν εξαλειφθεί, τότε  οι θαλασσοπόροι άποικοι της Νέας Αγγλίας ανακάλυψαν μεγάλη αφθονία φαλαινών κατά μήκος της ανατολικής ακτής της Β. Αμερικής.

  φαλαινίδα

Μετά την επανάσταση για την ανεξαρτησία οι Αμερικάνοι, πλέον αυτόνομοι άρχισαν να κτίζουν ένα μεγάλο στόλο φαλαινοθηρικών πλοίων τα οποία θα δραστηριοποιούντο κυρίως στο κυνήγι του φυσητήρα ο οποίος θα αποτελούσε ένα πολύ μεγάλο κομμάτι της άνθισης της Αμερικάνικης οικονομίας.

Ο φυσητήρας ήταν ένα θρυλικό πλάσμα για τους φαλαινοθήρες μέχρι εκείνη την στιγμή. Λόγο του μεγέθους του αλλά και της δύναμης του εθεωρήτο ως ένα απλησίαστο θήραμα, όμως η ανάγκη για περισσότερο λίπος και λάδι, ανάγκασε τους φαλαινοθήρες να στραφούν προς αυτόν.

Οι μύθοι για τον φυσητήρα είναι πολλοί και μνημονεύουν την αδάμαστη αγριότητα του καθώς και την τεράστια νοημοσύνη του. Ο φυσητήρας ήταν η έμπνευση και για τον Μόμπυ Ντικ του Χέρμαν Μέλβιλ γιατί στο βιβλίο του η τρομερή λευκή φάλαινα δεν ήταν τίποτε άλλο από έναν αλμπίνο φυσητήρα.

 Σήμερα ξέρουμε πολύ καλά ότι πολλές από αυτές τις ιστορίες είναι φανταστικές, διότι οι επιστημονικές έρευνες που έχουν γίνει για τον φυσητήρα, έχουν αποδείξει ότι το πλάσμα αυτό, αν και είναι σαρκοβόρο "το μεγαλύτερο του πλανήτη" είναι τελείως ακίνδυνο για τον άνθρωπο, εφόσον ποτέ φυσητήρας δεν έχει πειράξει άνθρωπο σε κατάσταση ηρεμίας. και ποτέ δεν έχει φάει ανθρώπινο κρέας. Η λεία του φυσητήρα αποτελείτε κυρίως από οστρακόδερμα και θεωρείτε σχεδόν σίγουρο ότι η αγαπημένη λεία των φυσητήρων είναι το γιγάντιο καλαμάρι του γένους Αρχιτεύθης το οποίο φτάνει σε μήκος γύρο στα 15 μέτρα.

Ο θησαυρός του φυσητήρα για τους φαλαινοθήρες βρίσκεται σε ένα θάλαμο μέσα στο τεράστιο κεφάλι του και ονομάζεται σπαρματσέτο. Το σπαρματσέτο είναι ένα είδος βιολογικού κεριού και ο κάθε ενήλικος φυσητήρας, διαθέτει περίπου ένα τόνο σπαρματσέτου. Πολλές οικογένειες της Αμερικής πλούτησαν εκείνη την εποχή από αυτό το υλικό.

Κύριες βάσεις φαλαινοθηρικών στην Αμερική ήταν τα λιμάνια του Ναντάκετ, Νιου Μπεντφορντ, και του Μύστικ,, από εκεί σάλπαραν τα φαλαινοθηρικά για αποστολές σε όλο τον κόσμο οι οποίες διαρκούσαν πολλές φορές έως και τέσσερα χρόνια. 

Τα φαλαινοθηρικά της εποχής, ήταν ίσως τα ισχυρότερα ιστιοφόρα πλοία που έχουν κατασκευαστεί ποτέ, ήταν ναυπηγημένα για να αντέχουν σε κάθε καιρό, ταξίδευαν από την Αρκτική έως την Ανταρκτική και πολλές φορές διαχείμαζαν κλεισμένα από πάγους σε αυτές τις φοβερές θάλασσες.

Πάνω σε κάθε μεγάλο φαλαινοθηρικό, υπήρχαν μικρές βάρκες οι οποίες ονομαζόταν φαλαινίδες, απλές και ελαφριές στην κατασκευή έμοιαζαν περισσότερο με τα παραδοσιακά μικρά σκάφη των Βίκινγκ ήταν κωπήλατες και ιστιοφόρες και κρεμόταν συνεχώς στα πλευρά του καραβιού,έτοιμες να κατέβουν σε ελάχιστο χρόνο. το μήκος των φαλαινήδων δεν ξεπερνούσε ποτέ τα 9 μέτρα. Το πλήρωμα των φαλαινήδων αποτελούταν από τον τιμονιέρη , έναν αξιωματικό και πέντε ναύτες. Οι δύο που βρισκόταν στην δεξιά πλευρά του σκάφους κωπηλατούσαν με κουπιά μήκους πέντε μέτρων και οι δύο άλλοι της αριστερής πλευράς, καθώς και ο καμακιστής κωπηλατούσαν με μικρότερα κουπιά, τα σκάφη αυτά κατέβαιναν από τα καράβια με κάθε καιρό, αρκεί να υπήρχαν φάλαινες.

Όταν το φαλαινοθηρικό εντόπιζε ένα κοπάδι με φάλαινες τότε κατέβαζε τις φαλαινήδες του, οι ναυτικοί προσπαθούσαν να πλησιάσουν, όσο το δυνατόν ποιο κοντά στην φάλαινα, τότε ο τιμονιέρης έδινε το σύνθημα στον καμακιστή ο οποίος άφηνε το κουπί, έπιανε το καμάκι, γύριζε, γονάτιζε και πετούσε το καμάκι σκοπεύοντας το ζώο κοντά στα μάτια του. Το καμάκι ήταν δεμένο με την βάρκα με ένα μακρύ σχοινί το οποίο ξετυλιγόταν μέχρι που τέντωνε, τότε η φάλαινα άρχισε να παρασέρνει την φαλαινήδα με ταχύτητες γύρο στα 12 με 15 μίλια, η  φάλαινα άρχιζε σιγά, σιγά να αποδυναμώνεται σέρνοντας το βάρος της βάρκας, όταν πλέον η μάχη είχε κριθεί, άρχιζε  η ποιο δύσκολη και τρελή φάση του κυνηγιού, διότι το πρωτόκολλο ήθελε πάντα την χαριστική βολή στην φάλαινα να την δίνει ο αξιωματικός που στην περίπτωση αυτή ήταν και ο τιμονιέρης οπότε μέσα σε αυτόν τον χαμό ο καμακιστής πήγαινε στην πρύμνη της βάρκας και ο αξιωματικός στην πλώρη, όταν γινόταν αυτό, η βάρκα πλησίαζε την αποδυναμωμένη φάλαινα και ο αξιωματικός έπερνε ένα κοντάρι περίπου 1,5 μέτρων ακονισμένο από όλες τις πλευρές και το έμπηγε στο κεφάλι της φάλαινας, όσο γινόταν ποιο κοντά στο μάτι, ύστερα το περιέστρεφε μέσα μέχρι το τεράστιο πλάσμα να πεθάνει.

  το κατάστρωμα του CharlesW. Morgan

Αυτή η φάση ήταν η ποιο επικίνδυνη γιατί το ζώο μπορεί να ήταν αδύναμο πλέον όμως αυτό θα μπορούσε να το εξαγριώσει και να επιτεθεί στην βάρκα κομματιάζοντας την η με την ουρά του η αν ήταν φυσητήρας με το τεράστιο στόμα του, κάτι που αρκετές φορές είχε συμβεί.

Συνήθως όμως δεν συνέβαινε διότι η φάλαινα μέχρι εκείνη την στιγμή, είχε παραδώσει την ζωή της. Όταν η φάλαινα έπεφτε νεκρή έπρεπε να ρυμουλκηθεί μέχρι το πλοίο το οποίο πλέον μπορεί να ήταν πέρα από τον ορίζοντα για αυτό στις φαλαινίδες μέσα πάντα κρατούσαν τρόφιμα και νερό για αυτές τις περιπτώσεις.

Φαλαινοθηρικά 

Τα φαλαινοθηρικά της παλιάς σχολής ήταν βαριά πλοία το εκτόπισμα τους ήταν γύρο στους 300 τόνους, ήταν φτιαγμένα να αντέχουν σε όλες τις συνθήκες από τους πάγους μέχρι και τις τροπικές θύελλες και τους τυφώνες, πολλές φορές τα κατάρτια τους ξαναφτιαχνόταν κάπου στην Ιαπωνία διότι τα αρχικά τους τα είχαν χάσει σε κάποια θύελλα .

Ένα ζωντανό μνημείο από εκείνη τηνεποχή είναι το Αμερικάνικο φαλαινοθηρικό Charles W. Morgan , ναυπηγήθηκε το 1841 και κυνηγούσε φάλαινες μέχρι και το 1921 όπου παροπλίστηκε. Μετά από 80 χρόνια υπηρεσίας στις ποιο αντίξοες συνθήκες το πλοίο έκανε ρεκόρ ταξιδιών. Συνολικά στην 80χρονη ενεργή του καριέρα έκανε 37 ταξίδια `σε όλο τον κόσμο.

Το πλοίο μετά από αρκετά χρόνια σε παροπλισμό, αγοράστηκε από το  Mystic Seaport Museum του Νιούπορτ, ανακαινίσθηκε και τώρα είναι ο ζωντανός μάρτυρας ενός έπους το οποίο  εδώ και χρόνια έχει παύσει να υπάρχει.